Parysów, wieś w woj. mazowieckim – 10 ciekawych faktów
Z czego słynie Parysów ciekawostki i najważniejsze fakty, które warto znać. Historia, zabytki
1) Parysów to licząca ponda tysiąc mieszkańców wieś położona w województwie mazowieckim, w powiecie garwolińskim, pełniąca funkcję siedziby gminy o tej samej nazwie. Leży około 10 km na północny wschód od Garwolina i około 60 km od Warszawy, co czyni ją miejscowością dobrze skomunikowaną, choć zachowującą wiejski charakter.
Parysów ciekawostki z historii
2) Wieś istniała w XV wieku i nazywała się Siećcza, a wcześniej Siedźcza. Obecna nazwa pochodzi od Floriana Parysa, kasztelana zakroczymskiego. To dzięki niemu w 1538 r. otrzymała prawa miejskie. Parysów utracił je w 1869 roku, na mocy ukazu cara Aleksandra II.
3) W latach 1981–1984 w Parysowie dokonano przebudowy dawnej, opuszczonej synagogi żydowskiej, która przez wiele lat po II wojnie światowej popadała w ruinę. Synagoga ta była niegdyś miejscem modlitwy i życia religijnego licznej społeczności żydowskiej, która przed wojną stanowiła istotną część mieszkańców Parysowa. Potem budynek został opuszczony, a jego stan techniczny ulegał stopniowemu pogorszeniu. W latach 80. XX wieku zdecydowano o adaptacji obiektu do nowych celów społecznych i kulturalnych. Prace przebudowy objęły wzmocnienie konstrukcji, wymianę dachu, dostosowanie wnętrza do nowych funkcji oraz usunięcie zniszczeń i śladów dawnego przeznaczenia. Choć wnętrze zostało gruntownie zmienione, sam budynek nadal przypomina o wielokulturowej przeszłości miejscowości.
Obecnie mieści się tam Gminny Ośrodek Kultury, który pełni funkcję centrum wydarzeń artystycznych i edukacyjnych, oraz Gminna Biblioteka Publiczna, oferująca mieszkańcom dostęp do księgozbioru, zajęcia literackie i komputerowe.
Parysów i transport kolejowy
4) Przystanek kolejowy w Parysowie ma nieco zaskakującą historię. Powstał w 1952 roku, jako element powojennego rozwoju linii Skierniewice–Łuków (linia nr 12), która wcześniej była często określana jako „Esełka” – projekt przygotowywany jeszcze przed II wojną światową, ale zrealizowany dopiero w latach 1950–1954. W czasach świetności – lata 70. – linia była intensywnie użytkowana zarówno przez pociągi pasażerskie, jak i towarowe, a Parysów korzystał na przepływie osób i dóbr, choć to nie był duży węzeł. W 1971 roku trasa została zelektryfikowana, co pozwoliło na szybszy i bardziej efektywny transport. Jednak od lat 80. W 2004 zawieszono kursowanie pociągów pasażerskich na całej trasie, a przystanki takie jak w Parysowie przeszły w stan zawieszenia. Ostatni pasażerowie korzystali z niego aż do 2009 roku, kiedy to ruch osobowy definitywnie ustał. Obecnie trwa szeroko zakrojona modernizacja linii nr 12, finansowana ze środków programu „Łącząc Europę” oraz budżetu PKP PLK, mająca przywrócić komfort i funkcjonalność infrastruktury kolejowej między Skierniewicami a Łukowem, w tym ponowne uruchomienie przystanków pasażerskich. Prace mają się zakończyć w 2027 roku.
Parysów zabytki i fakty
5) Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (ul. Książęca 12) stoi w centrum Parysowa. Pierwszy kościół w tym miejscu został zbudowany w 1750 roku i był to drewniany obiekt sakralny, służący wiernym przez ponad 160 lat. W 1914 roku doszło do tragicznego w skutkach pożaru, który doszczętnie strawił świątynię. Niedługo potem lokalna społeczność podjęła działania na rzecz odbudowy kościoła. Prace nad nową, murowaną świątynią rozpoczęły się jeszcze w tym samym roku i trwały aż do 1925 roku. Dziesięcioletni okres budowy był spowodowany zarówno trudną sytuacją polityczną (I wojna światowa), jak i ograniczeniami finansowymi.
6) W Parysowie, oprócz kościoła parafialnego, znajduje się kilka innych cennych zabytków, które tworzą lokalną oś pamięci historycznej i kulturowej. Jednym z nich jest cmentarz parafialny, założony na przełomie XVIII i XIX wieku. To rozległa nekropolia, na której spoczywają pokolenia mieszkańców Parysowa – zarówno zwykli parafianie, jak i lokalne osobistości: duchowni, nauczyciele, uczestnicy powstań narodowych oraz żołnierze z czasów I wojny światowej. Miejsce to wyróżnia się nie tylko wiekiem, ale również bogactwem starych nagrobków z piaskowca, żeliwa i kamienia, często opatrzonych inskrypcjami w języku polskim lub łacińskim. Otoczenie starych drzew i nastrojowy charakter cmentarza sprawiają, że jest to przestrzeń pełna zadumy i lokalnej tożsamości.
W centralnej części cmentarza znajduje się zabytkowa kaplica cmentarna, wzniesiona w 1868 roku. Zbudowana z cegły i kamienia, utrzymana w prostym, klasycystycznym stylu, kaplica służyła niegdyś do odprawiania modlitw i ceremonii pogrzebowych. Jej bryła jest zwarta i harmonijna, z widocznymi detalami architektonicznymi – takim jak ozdobny tympanon czy niewielki portal wejściowy. Wnętrze, choć skromne, posiadało dawniej ołtarz i być może przechowuje szczątki fundatorów w podziemiach. Obecnie kaplica nie jest regularnie użytkowana, jednak zachowała oryginalny charakter i nadal pełni funkcję miejsca pamięci.
7) Na obrzeżach miejscowości znajduje się także wiatrak typu koźlak, zbudowany pod koniec XIX wieku. Ten drewniany obiekt, typowy dla krajobrazu rolniczego Mazowsza, stanowi rzadki przykład dawnej architektury technicznej. Charakterystyczną cechą wiatraka jest jego ruchoma konstrukcja – cały budynek można było obracać wokół pionowej osi, aby dostosować położenie skrzydeł do kierunku wiatru. Choć dziś wiatrak nie pełni już funkcji użytkowej, zachowały się w nim fragmenty oryginalnego mechanizmu mielącego, w tym kamienie młyńskie i przekładnie z drewnianych kół zębatych. Mimo upływu czasu, obiekt wciąż robi wrażenie i mógłby po renowacji pełnić funkcję edukacyjną lub muzealną.
Krótkie fakty
8) Obok kościoła stoi pomnik poświęcony żołnierzom Armii Krajowej Placówki Parysów Obwodu Gołąb.
9) W Parysowie kręcono dużo ujęć filmu w reżyserii Roberta Glińskiego „Kochaj i rób co chcesz” (1997). W komedii romantycznej o muzyku disco polo zagrali m.in. Rafał Olbrychski i Katarzyna Bujakiewicz.
10) Parysów, to także nazwa osiedla w Warszawie.
Parysów ciekawostki i zdjęcia: (c) MojaWarszawa.top
